سنگ فیروزه
تاریخچه سنگ فیروزه
تاریخچه کتاب سابق فیروزه خرید انگشتر فیروزه تحت عنوان یکی‌از دیرین ترین سنگ های دنیا دارنده تاریخی طولانی میباشد. به علت رنگ جالب آن، دست کم هزاره های ششم و پنجم پیش از به دنیا آمدن این سنگ گزینه اعتنا و استعمال آدم قرار گرفته میباشد. کاوشهای باستان شناسی نشان داده میباشد سه هزار سال پ.م. حاکمان مصری باستان، از جواهرات این گوهر خوشگل جهت تزئین آرایشی، طلسم به کارگیری و یا این که به یاور مومیایی خویش دفن می کردند. به همین جهت ذخایر محدود آن در مصر با گاز رو به اتمام گذاشت.
در وسط سده هفدهم، تاورنیه می نویسد:
پیروزه صرفا در کشور‌ایران موجود است و از 2 معدن به دست میاید. یکی‌از این 2 رگه سابق صخره اسم دارااست، به فاصله 3 روز از مشهد به سوی شمال غرب، نزدیک شهر بزرگی به اسم نیشابور واقع میباشد و دیگری که تازه صخره خوانده میشود، 5 روز از آن فاصله دارااست. سنگهایی که از تازه صخره به دست می‌آید،از نگاه محصول بدتر و رنگ آن آبی‌رنگ مایل به سپید میباشد و چندان مرغوب وجود ندارد و می قدرت بخش اعظمی از آن را به بهای نادر خرید. البته پادشاه کشور‌ایران سالهاست استخراج فیروزه را از قدیمی صخره به خویش محدود نموده است و کسی حق بهره‌برداری از آن را ندارد.
تاورنیه
فیروزه یا این که سنگ ترکی؟
ایرانیان این سنگ را «پیروزه» به معنای برد می نامیدند، بعد اعراب این واژه و کلمه را معرب کرده و «فیروزه» خوانده اند. در گویش انگلیسی این کلمه در معنای سنگ ترکی (برگرفته از کلمه و واژه فرانسوی Pierre Turquise) است و آن برگرفته از این حقیقت تاریخی میباشد که در طول قبلی کشور ایران و بقیه ملل شرق اواسط از روش شیوه ترکیه، این سنگ را به اروپا صادر می کردند و تصور همگان این بود که‌این سنگ در ترکیه استخراج میشود.
این درحالی بود که در ترکیه به آن «فیروز fayruz» گفته میشد و استخراج مرغوب ترین گونه آن در کشور‌ایران، آن هم در یکی‌از اولی معادن وسیع سنگ فیروزه عالم در نیشابور قدمتی سه هزار ساله داشت. این سنگ در قرن چهاردهم تحت عنوان سنگ زینتی ارزشمند در اروپا به شمار می‌رفت. بعداز زوال اقتدار کلیسای کاتولیک حافظه موقت به مردم اذن داده شد تا از آن در ایجاد جواهرات استعمال نمایند.
شعر نوشته فیروزه
مورخ استعمال سنگ فیروزه در کشور‌ایران
در کشور‌ایران قرن های متمادی درین کشــور به صورت گسترده برای تزیین شی ها، مساجد و درون و بیرون بخش اعظمی از بناهای مهم مصرف شده میباشد. این راه ایجاد و ســاز اهل ایران بعد ها به شبه مجموعه کشورها هند نیز روش پیدا کرد و در ســاخت تاج محل نیز از فیروزه مصرف شده میباشد. و این رنگ، نمادی از فردوس آفریدگار بر روی زمین تلقی میشد. جستجو های باستان شناسی که در حوزه آسیای وسط انجام شده، نشان میدهد در گورهای ثروتمندان این ناحیه و سراسر حوزه قفقاز، فیروزه اهل ایران یافت شده‌است.
یکی‌از مهم‌ترین یافته های باستانی در شمال شرق کشور ایران در محوطه تپه ساختمان بلند حریم معدن تاریخی نیشابور مرتبط با اسکلت زنی حدود 45 ساله میباشد که یک قطعه سنگ فیروزه شکاف گردیده در حوالی کمر اسکلت شناسایی شد. آزمایشات نشان اعطا کرد که عمر اسکلت به 4360 سال پیشین از به دنیا آمدن مسیح بر می گردد!
در زمان مورخ، از دانه های تخم مرغی صورت فیروزه اهل ایران برای تولید جواهر آلات و مرصع کاری شی ءها مصرف شده میباشد. گفته می توان به عامل نبود فناوری فرآوری، این سنگ با ارزش درحال حاضر از معادن اهل ایران به طور نپخته به ترکیــه صادر و بعداز تراش و فرآوری، به اسم سنگ فیروزه ترکی به جهانیان عرضه میشود و کشــورهایی زیرا چیــن، هند و ایتالیا نیز همت می‌نمایند تا مرکزیت تجارت این کانــی قشنگ را به دست آورند.
ویژگی ها سنگ فیروزه
خصوصیات سنگ فیروزه معدنی
فیروزه کانی از مال فسفات آبدار آلمینیوم و مس با ساختار بلوری کج وجهی (تری کلینیک)، شفافیتی کدر و مومی صورت و رنج 5-6 سکو در مقیاس گیسو میباشد. این سنگ ذیل تاثیر محلول های اسیدی در دور و بر آبی رنگ تشکیل میگردد و به طور جمع های فشرده یا این که رگه هایی مستقل در درون ترک سنگ ها به طور گرد یا این که قلوه ای صورت یافت می گردد.
شایسته ترین بخشها از دید آب و هوایی جهت تشکیل این سنگ بخشها کم آب هست. این گوهر معمولا در مناطقی یافت میشود که در آن صخره های ارثیه از کار های آتشفشانی بوده یا این که حرارت زمین در تکوین آن دخالت داشته میباشد. فیروزه سنگی با بافت متخلخل میباشد و هرچه تخلخل و حباب های داخل این سنگ کمتر باشد درصد خلوص آن طولانی تر و درنتیجه مشقت و استحکام آن اضافه و احتمال شکستگی و رخنه خوردگی جهت استخراج اول و یا این که تراش آن کمتر می گردد. به جهت نقص و فرج های فراوان در‌این سنگ می قدرت برای خوش نقاشی کردن آن از نمک های مس و آنیلین Aniline بهره مند شد.
جدول مختصات سنگ فیروزه
مخلوط شیمیایی فسفات مس آلومینیوم CuAl6(PO4)4(OH)8·4H2O
سیستم کریستالی تری کلنیک
رنگ فیروزه ای، آبی‌رنگ، سبز آبی رنگ، سبز
رنگ خاکه آبی رنگ مایل به سپید
شفافیت اوپاک
فیس خوب – معمولا فارغ از چهره
شکستگی آسیب پذیر و صدفی
جلا روغنی تا نصفه شیشه ای
ضریب ناکامی نوروفروغ 1.61 – 1.62
ناکامی دوگانه +0.040
رنج ماوس 6 – 5
وزن اختصاصی 2.6 – 2.9
فلورسانس سبز، زردرنگ، آبی رنگ پر‌نور
رگه های قهوه ای سنگ فیروزه
رگه های قهوه ای فیروزهاغلب در‌این سنگ به علت اکسیداسیون آهن، رگه هایی قهوه ای رنگ به اندازه دو سانتیمتر از کانی لیمونیت مشاهده می شود، وجود ذرات ریز ماسه سنگ یا این که رگه های اکسید منگنز یا این که یشم سبز این سنگ را به رنگ خاکستری سیر درمی آورد. این سنگ ممکن میباشد با کانیهایی ماالکیت و کریزوکوال تشکیل تودههای به هم فشرده و آمیخته را بدهند.
این گوهر را با رگه های سیاه “فیروزه تارعنکبوتی” (Spiderweb Turquoise) نامیده می گردد. در موردها کم که رگه های آن طلایی میباشد بسیار ارزشمند خیس هستند. رنگ های سبز آبی‌رنگ کمرنگ و سبز آبی رنگ از بها کمتری برخوردار می باشند. این رنگ ها به علت وجود معدود یا این که زیاد بودن عناصری مثل مس و آهن است.
همینطور وجود اینکلوژن هایی مانند پیریت و هماتیت باطن سنگ فیروزه که از سنگ صاحبخانه به جای باقی مانده میباشد رگه های طلایی زیبایی به آن میدهد که ولی به بها آن نیز می‌افزاید. با درنظر به دست آوردن کلیه این مسائل به همین استدلال گونه اصیل آن با رنگ آبی رنگ یکدست بسیار کیمیا میباشد. شاید به همین استدلال میباشد که سنگ فیروزه نیشابور با رگه های زیبای خویش و رنگ آبی‌رنگ آسمانی اش در جهان دارای اسم و رسم هست!